Quản trị năng lượng: Từ chi phí sang năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp

Trong nhiều năm, điện năng thường được nhìn nhận như một khoản chi phí cần kiểm soát. Với không ít doanh nghiệp, quản lý điện đồng nghĩa với việc theo dõi hóa đơn cuối kỳ, so sánh mức tiêu thụ giữa các tháng và tìm cách cắt giảm khi chi phí tăng cao. Cách tiếp cận này từng phù hợp trong bối cảnh sản xuất ổn định và thị trường năng lượng ít biến động.

Tuy nhiên, khi yêu cầu về hiệu quả vận hành, phát triển bền vững và giảm phát thải ngày càng trở nên rõ ràng, nhiều doanh nghiệp bắt đầu nhận ra rằng chỉ “nhìn hóa đơn” là chưa đủ. Điện năng không còn đơn thuần là chi phí, mà trở thành một biến số ảnh hưởng trực tiếp đến năng lực vận hành và khả năng cạnh tranh dài hạn. Từ thực tiễn đó, quản trị năng lượng đang dần hình thành như một bước chuyển tư duy mang tính chiến lược.
Quản lý chi phí điện về bản chất là cách tiếp cận mang tính phản ứng: doanh nghiệp chỉ nhìn thấy kết quả sau khi điện đã được tiêu thụ. Cách làm này khó trả lời những câu hỏi mang tính chiến lược hơn, như nhu cầu điện sẽ thay đổi ra sao khi mở rộng sản xuất, phụ tải cao điểm nằm ở đâu, hay hệ thống hiện tại đang vận hành hiệu quả đến mức nào.

Trong bối cảnh hoạt động sản xuất ngày càng phức tạp, việc thiếu dữ liệu theo thời gian thực và thiếu công cụ phân tích khiến nhiều doanh nghiệp gặp khó khăn trong tối ưu vận hành. Các quyết định liên quan đến đầu tư năng lượng sạch hoặc cải thiện hiệu suất sử dụng điện thường được đưa ra rời rạc, thiếu một khung quản trị tổng thể. Kết quả là hiệu quả đạt được chưa tương xứng với nguồn lực đã bỏ ra, thậm chí phát sinh thêm rủi ro trong vận hành.

Khác với quản lý chi phí, quản trị năng lượng đặt trọng tâm vào dự báo – kiểm soát – tối ưu. Ở góc độ vận hành, đây không phải là một dự án kỹ thuật đơn lẻ, mà là một hệ thống ra quyết định dựa trên dữ liệu, trong đó năng lượng được xem như một yếu tố chiến lược, tương tự lao động, nguyên vật liệu hay chuỗi cung ứng.

Cách tiếp cận này cho phép doanh nghiệp hiểu rõ hành vi tiêu thụ điện theo thời gian và theo từng công đoạn sản xuất, từ đó phân bổ phụ tải hợp lý và từng bước nâng cao hiệu suất sử dụng năng lượng. Quan trọng hơn, quản trị năng lượng giúp doanh nghiệp chủ động thích ứng với những biến động dài hạn của thị trường năng lượng và khung chính sách, thay vì phụ thuộc vào một cơ chế giá hay điều chỉnh mang tính ngắn hạn.
Thực tiễn triển khai các dự án năng lượng tại những tổ hợp sản xuất quy mô lớn cho thấy, điện mặt trời ngày nay không còn được tiếp cận như một giải pháp bổ sung đơn lẻ. Thay vào đó, năng lượng tái tạo được đặt trong tổng thể hệ sinh thái vận hành, gắn với bài toán ổn định sản xuất, kiểm soát phụ tải và tối ưu dài hạn.

Tại Nhà máy LEGO Bình Dương, dự án được công bố là một trong những nhà máy có định hướng bền vững hàng đầu của Tập đoàn LEGO trên toàn cầu, bài toán năng lượng không dừng ở việc sử dụng điện sạch. Điện mặt trời được tích hợp như một thành phần của hệ thống năng lượng tổng thể, đòi hỏi tính toán kỹ lưỡng về phụ tải, khả năng tương thích với hạ tầng hiện hữu và yêu cầu giám sát, tối ưu liên tục trong suốt vòng đời vận hành. SolarBK tham gia dự án với vai trò cung cấp giải pháp kỹ thuật và đồng hành trong cách tiếp cận quản trị năng lượng phù hợp với tiêu chuẩn vận hành toàn cầu của LEGO. Trọng tâm không nằm ở quy mô công suất, mà ở khả năng tích hợp – kiểm soát – tối ưu hệ thống năng lượng một cách bền vững.

Cùng logic đó, tại nhà máy VinFast Hải Phòng, bài toán năng lượng được đặt trong bối cảnh sản xuất công nghiệp quy mô lớn với cường độ vận hành cao và yêu cầu liên tục. Hệ thống điện mặt trời mái nhà được triển khai cho tổ hợp nhà máy VinFast với quy mô 30 MWp. Tuy nhiên, thách thức lớn nhất không nằm ở con số công suất, mà ở việc tích hợp hệ thống này vào hạ tầng sẵn có, đảm bảo sự ổn định, đồng bộ và không gây gián đoạn cho quá trình sản xuất. Trong trường hợp này, điện mặt trời không chỉ bổ sung nguồn năng lượng sạch, mà còn góp phần nâng cao mức độ chủ động năng lượng và tối ưu vận hành dài hạn cho doanh nghiệp.
Ở cấp độ rộng hơn, quản trị năng lượng cũng đang được mở rộng sang quy mô khu công nghiệp và hệ sinh thái sản xuất. Việc SolarBK công bố hợp tác chiến lược cùng Banpu NEXT và Amata VN để phát triển các dự án điện mặt trời áp mái với tổng quy mô 227 MW cho thấy xu hướng này. Dù các dự án đang ở giai đoạn chuẩn bị triển khai, mô hình hợp tác phản ánh cách tiếp cận dài hạn, trong đó năng lượng được tích hợp ngay từ khâu quy hoạch và vận hành khu công nghiệp, thay vì được xử lý rời rạc theo từng nhà máy riêng lẻ.

Từ chi phí sang năng lực vận hành

Chuyển từ quản lý chi phí điện sang quản trị năng lượng là một quá trình, không phải sự thay đổi trong một sớm một chiều. Quá trình này đòi hỏi doanh nghiệp đầu tư vào dữ liệu, công nghệ và quan trọng hơn là sẵn sàng điều chỉnh tư duy vận hành.

Trong bối cảnh chuyển dịch năng lượng và khung chính sách liên tục điều chỉnh, khác biệt giữa các doanh nghiệp không còn nằm ở việc có hay không có năng lượng tái tạo, mà ở việc họ quản trị năng lượng như một chi phí ngắn hạn hay như một năng lực vận hành chiến lược. Sự khác biệt này có thể chưa tạo ra kết quả rõ rệt trong ngắn hạn, nhưng sẽ quyết định khả năng cạnh tranh và vị thế của doanh nghiệp trong 5–10 năm tới.

Quản trị năng lượng không chỉ là câu chuyện chi phí, mà là lựa chọn chiến lược.

SolarBK chia sẻ kinh nghiệm và giải pháp thực tiễn giúp doanh nghiệp từng bước chuyển đổi tư duy và năng lực vận hành trong kỷ nguyên năng lượng mới.